راکتور آب سنگین اراک
تاریخچه نخستین تلاش برای تهیه آب سنگین در ایران در سال ۱۳۶۳ به طور آزمایشگاهی و با استفاده از روش الکترولیز انجام شد، اما تلاشها در این زمینه نتیجهای در برنداشت. پس از فراغت سازمان انرژی اتمی از پروژههای نیمه صنعتی افزایش غلظت و تبدیل اورانیوم بین سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۷، پیشنهاد اجرای یک پروژه صنعتی آب سنگین به سازمان ارائه و پس از مدتی با ابلاغ شورای معاونان سازمان انرژی اتمی اجرای این طرح آغاز شد؛ اما با توجه به محدودیتها در کسب اطلاعات علمی و فنی از کشورهای خارجی و جذب نشدن نیروهای حرفهای این پروژه تا سال ۱۳۷۷ به تعویق افتاد. در این سالها علاوه بر تهیهٔ دانش فنی، طراحیهای پایه، مقدماتی، شروع طراحی تفصیلی، مطالعات و عملیات سایتیابی انجام شد و در این میان سایت خنداب انتخاب گردید.[۲] کار ساخت مجتمع از سال ۱۳۷۷ خورشیدی آغاز و تمامی مراحل طراحی و اجرای آن توسط متخصصان ایرانی انجام شد. بهرهبرداری از این نیروگاه در سال ۱۳۸۵ و توسط محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت انجام گردید.[۳] در آبان ۱۳۹۲ آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارش فصلی خود خبر داد که ایران پس از روی کار آمدن حسن روحانی توسعه فعالیتهای هستهای را متوقف کرده است. این اولین گزارشی بود که آژانس بینالمللی انرژی اتمی پس از ریاست جمهوری حسن روحانی منتشر کرد. ایران اعلام کرده بود نیروگاه آب سنگین خنداب در سهماهه اول سال ۲۰۱۴ شروع به کار خواهد کرد اما بعداً آن را به تعویق انداخت. محدوده جغرافیایی این پروژه در زمینی به مساحت ۲۰ هکتار در شمال غربی خنداب ساخته شده است. بخشهای مجتمع این مجتمع شامل یک نیروگاه ۴۰ مگاواتی و رآکتور تحقیقاتی است. تولیدات و کاربردها تولیدات نیروگاه شامل آب سنگین و آب سبک است که از محصولات جانبی آب سنگین به شمار میرود.[۴] آب سبک جهت درمان و پیشگیری از سرطان کاربرد دارد.[۵]آب سنگین تولیدی این نیروگاه در حوزههای مختلف از جمله زیستشناسی، پزشکی و فیزیک کاربرد دارد.[۶] همچنین از آن به عنوان مادهٔ خنککننده برای نیروگاههای هستهای و تولید رادیودارو استفاده میشود.[۷] فعالیت نیروگاه آب سنگین اراک (خنداب) یکی از موارد نگرانی غرب درباره برنامه هستهای ایران بوده است. مخالفان برنامه هستهای ایران معتقدند این نیروگاه میتواند در صورت آغاز و گسترش فعالیت، پلوتونیوم قابل استفاده در ساخت سلاح هستهای را تولید کند.[۸] بازتاب در جهان مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران بارها در تبیین و تشریح دکترین هستهای ایران بر صلح آمیز بودن آن تاکید کردهاند و اعلام میکنند که تولیدات این مجتمع هستهای نیز در جهت منافع صلحآمیز است.[۹]